Phân tích người lái đò sông Đà – Nguyễn Tuân

Người lái đò sông Đà là một trong những tác phẩm tùy bút xuất sắc nhất của Nguyễn Tuân, được viết sau chuyến đi của ông đến vùng Tây Bắc. Dưới đây là phân tích chi tiết về tác giả và tác phẩm.

I. Tác giả: Nguyễn Tuân

1. Tiểu sử

   • Nguyễn Tuân (1910-1987) sinh ra tại Hà Nội trong một gia đình nhà nho nghèo khi nền Hán học đã suy tàn.
   • Ông theo học bậc Thành chung (tương đương trung học) nhưng bị đuổi học vì tham gia bãi khóa chống lại giáo viên người Pháp. Sau đó, ông bị tù vì vượt biên trái phép mà không có giấy tờ hợp lệ.
   • Sau khi ra tù, ông bắt đầu viết văn và làm báo, và từng bị bắt một lần nữa vào năm 1941 vì liên quan đến những người hoạt động chính trị.
   • Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân hăng hái tham gia cách mạng và trở thành cây bút nổi bật của nền văn học mới.

1. Sự nghiệp văn học a. Tác phẩm chính:

   • Những tác phẩm tiêu biểu gồm có: Vang bóng một thời (1940), Tùy bút sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972), v.v.

   b. Phong cách nghệ thuật:

   • Trước Cách mạng tháng Tám: Văn phong của Nguyễn Tuân thể hiện chữ “ngông,” một biểu hiện của sự tài hoa, uyên bác và nhân cách cá nhân.
   • Sau Cách mạng tháng Tám: Ông thay đổi phong cách, không còn thái độ khinh bạc mà hướng đến sự đôn hậu, ca ngợi vẻ đẹp của con người lao động. Nguyễn Tuân tìm thấy sự gắn kết giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, với giọng văn yêu thương đất nước và con người.

II. Tác phẩm: Người lái đò sông Đà

1. Tóm tắt nội dung Tác phẩm mô tả con sông Đà vừa hung bạo vừa thơ mộng. Thiên nhiên Tây Bắc hiện lên đầy sinh động qua hình ảnh sông Đà và những ghềnh thác nguy hiểm. Sông Đà có tính cách riêng: mùa xuân dịu dàng, mùa thu dữ dội. Trong bức tranh ấy, nổi bật là hình ảnh người lái đò. Ông lái đò từng trải, thông thuộc từng luồng nước, thác ghềnh và dùng kinh nghiệm, bản lĩnh để chế ngự con sông. Sau những cuộc vượt thác gian nan, ông trở về cuộc sống bình dị, gắn bó với thiên nhiên và công việc hàng ngày.
2. Tìm hiểu chunga. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác
   • Người lái đò sông Đà nằm trong tập Sông Đà (1960) – một tập tùy bút nổi tiếng của Nguyễn Tuân.
   • Tác phẩm là kết quả của chuyến đi dài ngày và đầy cảm hứng của ông đến miền Tây Bắc.

   b. Bố cục

   • Phần 1: Sự hung bạo của sông Đà.
   • Phần 2: Cuộc sống con người trên sông Đà, hình tượng người lái đò.
   • Phần 3: Vẻ trữ tình của sông Đà.
3. Phân tích chi tiết

   

   a. Hình tượng con sông Đà

   • Tính cách hung bạo:
     • Sông Đà hiện lên dữ dội, hiểm trở với những vách đá dựng đứng, ghềnh thác cuồn cuộn và hút nước như “cái giếng bê tông”.
     • Những ghềnh thác dữ dội như Hát Loóng và các “thạch trận” đá bày ra vô số cạm bẫy chết người cho các con thuyền qua lại.
   • Vẻ đẹp trữ tình:
     • Dòng sông mềm mại với màu nước thay đổi theo mùa, mùa xuân xanh ngọc bích, mùa thu đỏ sẫm.
     • Vẻ đẹp của đôi bờ sông Đà nguyên sơ, tràn đầy sức sống.

   → Nguyễn Tuân dùng ngôn ngữ giàu chất tạo hình, các so sánh táo bạo và sử dụng tri thức phong phú để khắc họa tính cách sông Đà vừa hung bạo vừa trữ tình.

   b. Hình tượng người lái đò

   

   • Ông lái đò xuất hiện như một biểu tượng của con người lao động anh hùng, có hiểu biết sâu sắc và gắn bó với sông Đà.
   • Ông là một người nghệ sĩ trong công việc của mình, vượt qua những thách thức nguy hiểm của dòng sông với tài trí và sự điêu luyện.
   • Cuộc chiến với sông Đà giống như một trận đánh, trong đó ông lái đò trở thành vị chỉ huy khéo léo, điêu luyện, vượt qua những cạm bẫy tử thần do thạch trận tạo ra.
4. Giá trị nội dung Tác phẩm Người lái đò sông Đà ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên Tây Bắc, đồng thời khẳng định sự tài hoa và bản lĩnh của con người lao động Việt Nam. Qua đó, Nguyễn Tuân thể hiện tình yêu thiên nhiên, đất nước sâu sắc.
5. Giá trị nghệ thuật
   • Ngôn ngữ phong phú, giàu nhạc tính và hình ảnh.
   • Nghệ thuật miêu tả chi tiết, so sánh, liên tưởng độc đáo.
   • Phong cách tự sự tài hoa và lôi cuốn, kết hợp giữa cái nhìn trữ tình và hiện thực.

Tóm lại, Người lái đò sông Đà không chỉ là bức tranh thiên nhiên Tây Bắc kỳ vĩ mà còn là khúc ca về vẻ đẹp của con người lao động, với sự tài hoa và dũng cảm vượt qua những thử thách của cuộc sống.