Tác phẩm Người lái đò sông Đà là một áng văn đặc sắc của Nguyễn Tuân, không chỉ ca ngợi cảnh sắc thiên nhiên Tây Bắc mà còn tôn vinh người lao động với những phẩm chất anh dũng, tài hoa. Hình ảnh người lái đò sông Đà nổi bật với sức mạnh kiên cường và nghệ thuật điều khiển con thuyền, vượt qua những thử thách hiểm nguy. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá chiều sâu của tác phẩm qua các yếu tố chính từ tác giả, tác phẩm cho đến hình tượng “người lái đò sông Đà.”
Nguyễn Tuân – Cuộc đời và sự nghiệp văn học đầy sắc màu
Nguyễn Tuân (1910-1987) sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo gốc Hà Nội, thời Hán học đã tàn. Ông có tư tưởng yêu nước mạnh mẽ, thể hiện rõ khi còn trẻ qua nhiều lần bãi khóa để phản đối thực dân. Thời gian sau, ông bị bắt giam do vi phạm các quy định về biên giới, và trong quãng đời đó, ông tìm thấy niềm đam mê viết văn và báo chí. Năm 1941, Nguyễn Tuân lại phải chịu cảnh giam cầm vì giao lưu với những nhân vật hoạt động chính trị. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông tham gia cách mạng, trở thành một cây bút tiêu biểu của nền văn học hiện đại.
Tác phẩm chính: Nguyễn Tuân để lại những tác phẩm nổi tiếng như Vang bóng một thời (1940), Tùy bút sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972)…
Phong cách nghệ thuật: Phong cách của ông thay đổi sau Cách mạng Tháng Tám. Trước đó, ông nổi bật với chữ “ngông” và cá tính kiêu bạc. Sau cách mạng, ngòi bút ông chuyển sang miêu tả những người lao động bình dị với giọng văn thân tình, tìm kiếm cái đẹp trong những điều bình thường. Nguyễn Tuân chính là hiện thân của người nghệ sĩ mà ông luôn đề cao, khi cho rằng văn chương phải mới mẻ, sáng tạo và độc đáo.
Phân tích tác phẩm người lái đò Sông Đà
Thiên nhiên Tây Bắc qua ngòi bút của Nguyễn Tuân được miêu tả sống động với dòng sông Đà hung bạo mà trữ tình. Dòng nước của sông Đà thay đổi theo mùa, với màu sắc và tâm trạng đặc biệt: “Mùa xuân dòng xanh ngọc bích, mùa thu lừ lừ chín đỏ như da người bầm vì rượu.” Không chỉ là dòng sông với vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ, mà nơi đây còn nổi bật hình ảnh ông lái đò, người đã gắn bó cả đời với sông nước, hiểu rõ từng luồng thác, từng bờ đá, từng cửa sinh cửa tử.
Xuất xứ: Người lái đò sông Đà nằm trong tập Sông Đà (1960), là kết quả của chuyến đi lên miền Tây Bắc xa xôi.
Bố cục: Tác phẩm được chia thành ba phần:
- Phần 1: Miêu tả sự dữ dội của dòng sông Đà.
- Phần 2: Khắc họa cuộc sống người dân và hình tượng người lái đò.
- Phần 3: Sự yên bình, trữ tình của dòng sông Đà.
Hình tượng Sông Đà và người lái đò Sông Đà
Với hình tượng sông Đà và hình ảnh người lái đò sông Đà, Nguyễn Tuân đã khéo léo khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên Tây Bắc và tâm hồn kiên cường của con người lao động.
Hình tượng con sông Đà
Nguyễn Tuân coi sông Đà như một nhân vật sống động với tính cách và tâm hồn riêng. Con sông là biểu tượng thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa thơ mộng, mang đầy sự trữ tình nhưng cũng đầy hiểm nguy.
Sự hung bạo: Sông Đà nổi bật với các ghềnh, thác, những luồng nước nguy hiểm như muốn thử thách mọi con thuyền. Những vách đá dựng đứng, những ghềnh Hát Loóng hung dữ, những vòng xoáy khủng khiếp như giếng bê tông sôi động tạo thành thách thức đầy cam go cho người đi qua.
Vẻ đẹp thơ mộng: Bên cạnh vẻ dữ dội, sông Đà còn được miêu tả mềm mại và gợi cảm như mái tóc dài của người thiếu nữ, với màu nước thay đổi theo mùa và đôi bờ xanh mướt đầy sức sống.
Hình tượng người lái đò Sông Đà
Người lái đò sông Đà là một người anh hùng lao động, đại diện cho sức mạnh, tinh thần gan dạ của người dân Tây Bắc.
Vẻ đẹp bình dị: Ông lái đò đã ngoài 70 tuổi, là người sinh ra và lớn lên bên dòng sông Đà. Với thân hình rắn chắc, nước da rám nắng, ông nắm rõ mọi luồng nước hiểm trở, mọi ghềnh thác nguy hiểm của sông Đà. Ông đã hàng trăm lần lái đò qua những vùng nước nguy hiểm này, thành thạo đến mức từng đoạn thác hiểm, từng vách đá đều nằm trong trí nhớ của ông.
Người nghệ sĩ tài hoa: Người lái đò sông Đà giống như một vị tướng trên chiến trường khi đối đầu với dòng sông hung bạo. Ba lần vượt thác là ba trận chiến cam go, mỗi lần ông đều dùng kinh nghiệm và trí óc nhanh nhẹn để vượt qua những vòng tử vây kín. Bằng sự bình tĩnh, ông đã khéo léo chèo thuyền qua các luồng nước hiểm nguy, và sau mỗi lần vượt thác thành công, ông lại trở về với cuộc sống bình dị của mình.
Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm
Người lái đò sông Đà là áng văn đẹp, tôn vinh thiên nhiên Tây Bắc và con người lao động. Qua hình tượng ông lái đò, Nguyễn Tuân đã truyền tải tình yêu quê hương, ngợi ca sự kiên cường và tài hoa của người lao động bình dị. Tác phẩm thể hiện tài hoa của Nguyễn Tuân qua lối viết điêu luyện, giàu chất tạo hình, hình ảnh so sánh táo bạo, ngôn ngữ chính xác và đầy cảm xúc.
Lời kết
Hình ảnh người lái đò sông Đà là sự hòa quyện tuyệt vời giữa thiên nhiên và con người. Qua tác phẩm này, Nguyễn Tuân không chỉ ca ngợi vẻ đẹp hùng vĩ của Tây Bắc mà còn tôn vinh những con người lao động miệt mài, cần cù, và gan dạ, những người làm nên một phần linh hồn của vùng đất hùng vĩ ấy
